Mozaika brukowa, jeden z najstarszych symboli wolnomularskich zajmuje centralne miejsce w świątyni wolnomularskiej. Jest elementem wystroju, który widać wyraźnie już po przekroczeniu jej progu.
Jak każdy detal świątyni, mozaika odgrywa istotne znaczenie w pracach rytualnych, które przekładają się na postęp duchowy oraz intelektualny sióstr i braci.
W życiu codziennym, mozaika brukowa, składająca się z naprzemiennie połączonych białych i czarnych płyt, jest cementem, który ściśle i uniwersalnie łączy wolnomularzy, pomimo wszystkich ludzkich różnic, różnic i ograniczeń. Ten cement to nic innego jak Braterstwo.
Biało-czarna mozaika, złożona z kontrastujących kwadratów, stanowi potężny symbol, który można interpretować w różnorodnych kontekstach, w tym w odniesieniu do ludzkiej natury i moralności.
Mozaikę należy postrzegać jako strukturę, zbiór wieloelementowy. Z tego z kolei wynika jej wielopoziomowa symbolika.
Utajone znaczenie mozaiki może być wypadkową następującej symboliki:
1.kolorów Czerń/Biel,
2.dualizmu,
3.kwadratu, symbolu Ziemi-Matki,
4.linii i krzyża, czyli elementów łączenia oraz przecięcia kwadratów,
5.umiejscowienia w świątyni czyli w przestrzeni sakralnej.
Przypomnijmy sobie tutaj po krótce najważniejsze elementy składające się na symbolikę mozaiki.
Kolory:
Biel to z jednej strony nie kolor lub doskonałe połączenie wszystkich kolorów. Pozostaje symbolem nieskażonej niewinności, czystości, doskonałości.
Z drugiej strony, nawiązuje do światła i iluminacji. Wywodzi się z elementów słonecznych. Kojarzy się ze wstępowaniem, skruchą i przebaczeniem. Uważana jest za kolor intuicji.
Z kolei czerń, podobnie jak biel, to również nie kolor. Można ją traktować jako symbol ciemności, pramaterii, nawiązujący do gnicia i fermentacji. Kojarzy się z ukrywaniem i pokutą. To kolor strefy wewnętrznej, podziemnej, nieświadomości. W przeciwieństwie do bezczasowej bieli, czerń uważana jest za symbol czasu. Wyobrażenie chaosu.
Kolory, takie jak czarny i biały, stanowią podstawę medytacji nad brukiem mozaikowym. Reprezentują one różnorodne aspekty życia, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się chaotyczne, lecz poprzez medytację stają się źródłem skupienia dla praktykującego. Kontemplacja nad tymi kolorami prowadzi ucznia do zrozumienia jedności w różnorodności oraz do poszukiwania harmonii w życiu.
Dualizm: to wszelki system implikujący binarność, w którym dochodzi do głosu coś więcej niż wzajemna komplementarność tezy i antytezy dążących do rozmycia się w syntezie. To harmonia, równowaga i jedność między wolnomularzami, która musi być najpierw doświadczana od wewnątrz, aby była widoczna dla świata zewnętrznego. Dualizm to dwie walczące zasady wraz z trzecim elementem oddziaływującym na obie i gwarantującym działanie na przemian a nie jednocześnie. Ten trzeci element zdaje się utrwalać w nieskończoność istnienie dualizmu.
Kwadrat, symbol Ziemi-Matki: geometryczny wyraz czwórni, tj. połączenia i regularnego uporządkowania czterech elementów. Symbol Ziemi, której przypisuje się charakter żeński. W hieroglifice egipskiej kwadrat oznaczał urzeczywistnienie, energię konstrukcyjną oraz zmaterializowaną.
Linia i krzyż: czyli elementy łączenia i przecięcia; linia styku kwadratów mozaiki, która jednocześnie dzieli, czyli stwarza granice a z drugiej strony scala pojedyncze elementy w całość. Linie przecinając się tworzą krzyż, symbolizujący łączenie przeciwieństw.
Umiejscowienia w świątyni czyli w przestrzeni sakralnej; mozaika stanowi jej fundament. Na niej oparte są trzy filary: Mądrość, Siła i Piękno. Nad mozaiką zaś zwisa pion, wyznaczający symbolicznie oś świata, łączący niebo z ziemią.
Uczeń Wolnomularz wstępując na drogę inicjacyjną podejmuje pracę nad samym sobą – milczy. W milczeniu i skupieniu penetruje własne wnętrze, aby odkryć tkwiące w nim pokłady. Jego podstawowym narzędziem jest pion, który wskazuje uczniowi wolnomularzowi kierunek oraz cel jego dociekań. Połączenie pionu i mozaiki symbolicznie, może stać się wyobrażeniem człowieka poszukującego i walczącego z własnymi słabościami w celu wyzwolenia się z okowów, dogmatów, ograniczeń i słabości.
Białe i czarne kwadraty mozaiki symbolizują kosmiczny dualizm oraz równowagę przeciwieństw. Uświadamiają wolnomularzowi ciernistą drogę prowadzącą do wyzwolenia.
Każda powierzchnia mająca związek z występującymi na przemian polami lub rombami w barwach negatywnych lub pozytywnych (czerń/biel) ma symboliczny związek z dualnością elementów rozciągłych w czasie, a zatem z losem.
Wreszcie, mozaika biało-czarna ukazuje nam, że wszystko ma swoje dobre i złe strony. Zarówno białe, jak i czarne kwadraty, składające się na mozaikę, są nieodłącznymi elementami całości. Podobnie w życiu każda sytuacja może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje. Ważne jest, abyśmy byli świadomi obu aspektów i umieli balansować między nimi, dążąc do harmonii i równowagi.
Medytacja nad brukiem mozaikowym może też być interpretowana w kontekście alchemii jako symboliczna reprezentacja procesu transformacji świadomości. Poprzez przejście przez różne etapy alchemicznej przemiany, uczniowie doświadczają wewnętrznego chaosu i rozkładu, który pozostaje niezbędny do osiągnięcia duchowego wzrostu. Mozaika symbolizuje proces przejścia przez różne fazy transformacji, od stanu chaosu do ostatecznej harmonii i zrozumienia.
Każdy człowiek nosi w sobie dobre, jak i złe cechy, które odzwierciedlają białe i czarne kwadraty mozaiki. Ta dualność jest inherentna w ludzkiej egzystencji, a mozaika wydaje się tylko wizualnym wyobrażeniem owej nieuchronnej mieszanki.
To, czy ktoś chce stąpać po białych czy czarnych kwadratach, reprezentuje wybór moralny, który każdy człowiek podejmuje w życiu. To, czy ktoś wybiera dobro czy zło, jest jego indywidualną decyzją, za którą musi ponieś konsekwencje. Dokonane wybory kształtują ścieżkę życiową człowieka, stygmatyzują go i wpływają na relacje z innymi ludźmi.
Ponadto, każda decyzja oraz wybór wymagają rezygnacji z czegoś, aby uzyskać coś innego. Podobnie jak w mozaice, gdzie krok w jednym kierunku oznacza pozostawienie kwadratu w innym kolorze, tak również życie wymaga od nas wyborów, które czasem wiążą się z rezygnacją z pewnych aspektów czy wartości na rzecz innych.
Biorąc pod uwagę wyżej wymienioną symbolikę mozaiki, medytacja nad nią pozwala uczniowi, będącemu na drodze inicjacyjnej, zatrzymać się na chwilę i zastanowić się, jakie wartości nim kierują, i jakie decyzje podejmuje on w życiu oraz czy zawsze dostrzega ich dobre i złe strony, jak również pozytywne i negatywne konsekwencje nie tylko dla siebie, ale także dla innych.
Mozaika biało-czarna, złożona z kontrastujących kafelków, symbolizuje wskazany już dualizm wszystkiego, co jest obecne w naszym życiu.
Decyzja, czy praktykujący wybiera stąpać po białych czy czarnych kafelkach, reprezentuje wybór moralny, który kieruje jego dalszą egzystencją. Ważne jest zrozumienie, że każda sytuacja ma swoje dobre i złe strony, a umiejętność znalezienia harmonii między nimi pozostaje kluczowa dla rozwoju osobistego i społecznego.
Sens mozaiki nawiązuje do idei kombinacji, demonstracji, przypadku i możliwości. Uświadamia złożoność procesów zachodzących w rzeczywistości. Istota mozaiki i praca nad nią, odnosi się do wysiłku w zapanowania nad tym, co niezrozumiałe oraz wtłoczenia tego w ramy określonej struktury.
W oparciu o powyższe refleksje, możemy zrozumieć, że medytacja nad brukiem mozaikowym jest nie tylko narzędziem rozwoju osobistego, ale także filozoficznym procesem, który prowadzi adepta „Sztuki Królewskiej” na drodze inicjacyjnej ku głębszej refleksji nad samym sobą.
Federacja Polska Międzynarodowego Mieszanego Zakonu Wolnomularskiego LE DROIT HUMAIN
Synteza tematu rocznego symbolicznego 2023–2024 (E∴P∴)
Zebrał i opracował zespół: B∴ Stanisław Wyrożemski, B∴ Michał Siedlecki